Tác phẩm ngắn ‘Đôi mắt’ của Nam Cao là một công trình văn học độc đáo, phản ánh sâu sắc mặt trái của xã hội và con người trong thời kỳ hiện đại. Với tựa đề lôi cuốn ‘Đôi mắt’, tác giả đã đưa ra một cách tiếp cận tinh tế về tư duy và chủ đề của câu chuyện. Mắt không chỉ là cơ quan quan trọng để quan sát thế giới mà còn là biểu tượng của cách nhìn nhận và triết lý sống của mỗi con người. Điều này giúp tạo ra sự đa dạng và sâu sắc trong cái nhìn của mỗi người về cuộc sống và xã hội.
I. Bố cục Phân tích truyện ngắn Đôi mắt của Nam Cao
1. Khởi đầu
- Giới thiệu về tác giả và tác phẩm.
2. Nội dung chính
a. Tư duy, tình huống truyện
- Tên gọi ‘Đôi mắt’ đã khéo léo vạch ra tư duy và chủ đề cốt lõi trong câu chuyện: Cách mỗi người nhìn nhận cuộc sống qua đôi mắt, nhưng không chỉ dừng lại ở việc quan sát mà còn ẩn chứa tư tưởng, triết lý sống.
- Sự kiện trong truyện:
- Mô tả cuộc thăm văn sĩ Hoàng của văn sĩ Độ, người trước đây đã từng ‘đá’ anh và nhiều người khác vô lý.
- Tập trung vào cuộc trò chuyện giữa Độ và Hoàng, nơi mà những quan điểm trái ngược hoàn toàn được tiếp tục khám phá. Điều này làm nổi bật tính cách và suy nghĩ của từng nhân vật.
b. Nhân vật Hoàng
- Sống trong sự phong lưu, giàu có, yêu thích đọc tiểu thuyết dài, thích nuôi chó, nhưng không sản xuất ra bất kỳ tác phẩm văn học nào đáng kể.
- Thường bị người ta ghét, đặc biệt là những người có tài năng hơn anh. Điều này khiến anh trở nên đố kỵ và thái độ không đáng một nhà văn.
- Dù tự xưng là người theo đuổi kháng chiến, nhưng thực tế, anh chỉ là một kẻ trốn tránh và sống thoải mái tại một làng nghèo vùng quê, xa lánh khỏi trách nhiệm với cách mạng.
- Thái độ của Hoàng đối với nhân dân quê:
- Hoàng chỉ nhìn thấy mặt tối của họ, coi thường họ và cho rằng họ chỉ biết kiếm sống, không biết thưởng thức cuộc sống, và coi thường họ là những người ít học, ít hiểu biết, và ích kỷ.
- Anh ta khinh miệt, khinh thường những người dân quê, không bao giờ tìm hiểu, không bao giờ hòa nhập vào cuộc sống của họ, mà chỉ sống trong thế giới tao nhã của mình với vợ con, và quay về với những người đã hết thời nhưng vẫn giữ vững học thức.
- Hoàng ích kỷ, thiếu lòng nhân ái, chỉ biết nhìn nhận mọi thứ theo một cách một chiều, không muốn đoàn kết với những người anh cho là ít học, ít thông thạo, và vì thế anh ta từ chối tham gia vào cách mạng. Trở thành một người lạnh lùng và vô cảm với cách mạng.
- Hoàng tôn sùng và sùng bái quá mức một cá nhân, chỉ tin tưởng vào sức mạnh cá nhân của cụ Hồ, bỏ qua sức mạnh của quần chúng, sức mạnh đoàn kết dân tộc trong cuộc chiến đấu cho độc lập của đất nước.
c. Nhân vật Độ
- Hiền lành và điềm đạm, trong cuộc trò chuyện với Hoàng, anh ta thường chỉ ngồi im lặng, mỉm cười, anh ta ít khi phản đối, là một người bao dung, thông thái và có cái nhìn toàn diện.
- Mặc dù ít nói, nhưng tư tưởng của Độ được tác giả muốn truyền đạt rõ ràng: ‘Nghe họ nói về ‘sức mạnh của quần chúng’… như họ luôn làm’. Nếu chúng ta chỉ đứng nhìn từ xa mà không dấn thân, không đi sâu vào cuộc sống, không cùng chiến đấu, không hiểu biết về những người dân chân chất và thực thà, chúng ta sẽ không bao giờ phát hiện ra những điều tốt đẹp ẩn giấu bên trong những con người giản dị, ít nói đó.
- Phản ánh niềm tin của người trí thức vào cách mạng, ánh sáng tích cực của họ đối với quần chúng, những người hầu như không có học vấn, nhưng có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ, lòng yêu nước đang chảy trong máu, mà không một thế lực nào có thể chống lại. Tuyên bố về ‘nguồn cảm hứng mới cho văn nghệ’, khích lệ những người làm nghệ thuật phải thấu hiểu sâu sắc, lượm lặt trong cuộc sống của con người, tìm ra những viên ngọc giấu kín, như là trái tim cống hiến, đam mê với cách mạng. Và tránh xa sự ích kỷ, phân biệt, khinh thường chỉ vì họ không giống chúng ta, chỉ vì họ được coi là những kẻ ít học, ít tri thức.
3. Tổng kết
Tóm lại, tác phẩm ngắn ‘Đôi mắt’ của Nam Cao là một câu chuyện sâu sắc và ý nghĩa về cách nhìn nhận cuộc sống. Mỗi người có một cách nhìn riêng, và để hiểu được đầy đủ về cuộc sống, chúng ta cần có cái nhìn đa chiều. Melalui câu chuyện này, Nam Cao muốn khuyến khích người đọc hiểu sâu hơn về cuộc sống của mọi người, yêu thương và bao dung. Hãy tìm kiếm vẻ đẹp và phẩm chất trong từng con người, để hướng dẫn chúng ta theo con đường của cách mạng.
