Lâu nay, chúng ta đã hiểu rõ về vẻ đẹp của thơ trong sáng và đầy cảm xúc của Xuân Quỳnh. Tiếp tục hành trình với Tiếng gà trưa, chúng ta lại một lần nữa bắt gặp những cảm xúc đặc biệt này. Bài thơ là bức tranh chân thật về tình yêu quê hương, đất nước, được nhà thơ biểu đạt qua hình tượng tiếng gà trưa. Đó là âm thanh gọi về những kí ức, những cảm xúc tận cùng và nơi bình yên cho tâm hồn con người.
Tiếng gà trưa – Một âm thanh đặc biệt
Tiếng gà trưa là âm thanh giản đơn, quen thuộc của làng quê Việt. Nó hồi sinh cuộc sống bình yên, niềm vui lao động, ấm áp của những người nông dân sau những ngày làm việc chăm chỉ. Xuân Quỳnh đã làm mới thứ âm thanh ấy bằng cảm xúc mới, đầy nồng nàn, khiến nó trở nên thiêng liêng hơn trong những hồi tưởng về người lính chiến đấu. Nó như một đoạn hồi ức, làm sống lại những khoảnh khắc đẹp đẽ trong ký ức của người lính. Tiếng gà trưa là tiếng gọi của quê hương, gia đình, xóm làng, rơi vào trái tim người lính, trở thành nguồn động viên mạnh mẽ cho họ.
Vang... vang tiếng trống ta
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bước chân đỡ mệt
Nghe hồi tưởng về tuổi thơ.
Khi đến câu thơ thứ hai trong hai mươi sáu câu thơ, Tiếng gà trưa lại vang lên ba lần, âm thanh ấy hồi tưởng về những kí ức đáng quý. Xa xa tiếng gà trưa vang lại, người chiến sĩ hồi tưởng về bà thân yêu, đang chăm sóc từng quả trứng hồng. Những quả trứng hồng, đàn gà sum sê đông đúc.
Tiếng gà trưa
Tổ rơm hồng trứng nâu
Con gà mái mơ đẹp
Đằng sau hoa trắng
Con gà mái vàng rực
Lông óng ánh màu nắng.
Tiếng gà trưa vang lên trong làng nhỏ, người lính hồi tưởng về người bà thân thương. Tuổi thơ bên bà là một kho tàng kí ức, những trò hiếu kỳ, sự tò mò của đứa trẻ quan sát con gà đẻ trứng. Bị bà mắng, sợ mặt bị trách oan, trong trái tim đầy lo lắng.
Tiếng gà trưa
Tiếng bà la mắng
Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này đôi khi
Cháu nhìn gương soi mặt
Lòng trẻ con lo lắng
Khi gió đông về
Bà lo đàn gà ốm
Mong trời đừng sương gió
Để cuối năm bán gà
Cháu được áo mới.
Nổi bật trong những câu thơ đó là hình ảnh người bà chân thành, dành tình thương cho cháu. Bà luôn quan tâm, hy sinh và mệt mỏi để có được đàn gà tốt, giúp cháu có những bộ quần áo mới, dù nhỏ nhưng ý nghĩa lớn. Đoạn thơ giản dị nhưng gần gũi, chi tiết miêu tả liên quan đến quê hương làng xóm, đồng thời là những ký ức không bao giờ phai nhạt trong trí trẻ thơ. Nỗi lo của bà rất xúc động, đàn gà có thể chết nếu sương muối đọng đêm lạnh và cháu lại không có quần áo mới.
Ôi chiếc quần chéo gút,
Chân rộng dài lau sạch đất
Chiếc áo bên cạnh trúc màu
Qua lại nghe sột soạt.
Cháu sẽ khắc sâu trong trí nhớ mỗi khi đàn gà được bán, bà lại đi chợ lựa cho cháu những bộ quần áo tuyệt vời. Tình cảm yêu thương ấm áp của bà luôn dành hết cho cháu, cho con. Quãng thời gian thơ ấu bên bà là khoảnh khắc đầy kỷ niệm khó phai.
Lần thứ tư, tiếng gà trưa lại vang lên. Tiếng gà gọi về những ước mơ của người lính trẻ.
Tiếng gà trưa
Mang đến biết bao hạnh phúc
Bước vào giấc mơ của cháu
Ngủ say giấc ngủ đẹp như trứng hồng.
Âm thanh rộn ràng của tiếng gà trưa, giản dị nhưng thiêng liêng, kích thích tình cảm đẹp trong tâm hồn người lính hành quân. Tiếng gà trưa không chỉ là âm thanh của một con vật, mà là lời gọi của tuổi thơ, của tình yêu hồng, là những giai điệu của ký ức trong trẻo. Nó hiện diện, vẫn vọng mãi trong trái tim nhà thơ, trong những giấc mơ hồn nhiên. Âm thanh ấy đã chìm sâu vào tiềm thức của đứa cháu nhỏ, ngọt ngào và xúc động vì nó liên quan đến tình yêu thương cao quý. Đó là lý do tại sao đứa cháu quyết tâm sống trọn đời mình.
Cháu bước vào trận chiến hôm nay
Vì tình yêu quê hương thân thương
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, vì bà
Vì tiếng gà cất lên
Trứng hồng của tuổi thơ.
Điệp từ ‘vì’ được nhấn mạnh với 4 lần lặp, là sức mạnh đẩy đưa người chiến sĩ vào cuộc chiến đấu. Đó là vì tình yêu quê hương, vì xóm làng quen thuộc nơi chôn rau cắt rốn của tuổi thơ. Đất nước, quê hương vô cùng rộng lớn, nhưng chỉ tồn tại mãi trong dáng bà thầm lặng hi sinh, gắn với âm thanh của tiếng gà trưa quen thuộc. Ha tiếng ‘bà ơi’ vang lên nghe mới tha thiết mà đằm thắm làm sao, nó vừa xúc động thiêng liêng, vừa bỏng sôi mãnh liệt. Giống như nó được chực trào ra từ tận đáy lòng thổn thức không thể kìm lòng. Tiếng gà cũng là tiếng gọi thân yêu của bà, của mẹ, của quê hương. Tiếng gọi thân yêu ấy như là niềm tin cho người chiến sĩ trong cuộc chiến đấu bảo vệ quê hương yêu dấu. Cảm nhận được tình cảm sâu sắc từ tuyến đầu đến phương hậu, cuộc kháng chiến gian khổ có thể làm mệt mỏi, bom đạn có thể hủy diệt mọi thứ, nhưng những ký ức về bà, những kỷ niệm ấu thơ và tiếng gà trưa vẫn luôn sống mãi, vẫn tỏa sáng trong trái tim người.
Bài thơ ‘Tiếng gà trưa’ như một nốt trầm sâu lắng, đậm chất da diết của người lính trên bước đường hành quân đầy khó khăn. Nhưng tiếng gà ấy không chỉ là tên gọi khác của ký ức, của hồi ức, của tình bà cháu thiêng liêng và vĩnh cửu. Bằng cách sử dụng điệp từ một cách linh hoạt, với những hình ảnh giản dị nhưng xúc động, Xuân Quỳnh đã chuyển tải đầy đủ tâm huyết của mình đến độc giả.
Để củng cố hiểu biết về bài thơ Tiếng gà trưa, có thể tham khảo thêm các văn bản như: Soạn bài Tiếng gà trưa, Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh, Cảm nhận về tình cảm bà cháu trong bài thơ Tiếng gà trưa, Phân tích khổ thơ đầu tiên của bài thơ Tiếng gà trưa.